حتما
شما هم کارتون ‌های دوران کودکی را به یاد دارید که در آن ها کسانی که
دندانشان آبسه کرده بود، با لپی باد کرده و دستمالی که روی سرشان گره زده
شده بود، صورت خنده ‌داری پیدا می ‌کردند، ولی اگر شما دچار آبسه‌ های
دندانی شده باشید حتما می ‌دانید که این آبسه‌ ها چندان هم خنده ‌دار
نیستند، بلکه درد و تورم آن ها شما را حسابی کلافه می ‌کنند.

درباره
آبسه‌های سر و صورت و آبسه‌ های دندانی با دکتر محمدعلی دولت‌آبادی، متخصص
و جراح دهان و فک و صورت و استادیار دانشگاه آزاد اسلامی به گفتگو نشسته
‌ایم...

آقای دکتر! خیلی‌ها وقتی دچار آبسه می ‌شوند
به سرعت به داروخانه سر خیابان می ‌روند و با خرید چند عدد آنتی‌ بیوتیک
شروع به خوددرمانی می‌ کنند. این کافی است؟

خیر،
آنتی‌بیوتیک در درمان آبسه فقط نقش کمکی دارد. نقش اصلی در درمان آبسه‌های
دندانی، اول حذف عامل عفونت و دوم باز کردن راهی برای خروج چرک است که با
بریدن بافت ‌های روی آبسه و یا عصب‌ کشی دندان و یا حتی خارج کردن دندان
انجام می‌ شود که هر دوی این ها باید در مطب دندانپزشکی و زیر نظر
دندانپزشک انجام شود.

پس از انجام این دو مرحله، اگر این عفونت همچنان به گسترش خود ادامه دهد و کنترل نشود، نیاز به تجویز آنتی ‌بیوتیک وجود خواهد داشت.

رسیدگی نکردن به این آبسه‌ ها و بی‌ توجهی به درمان آن ممکن است چه خطراتی در پی داشته باشد؟

اگر
آبسه‌ ها در نواحی سطحی و در مجاورت استخوان فک باشند، مشکل چندانی پیش
نمی ‌آید و به آسانی قابل کنترل و درمان هستند، ولی اگر این عفونت به
فضاهای عمقی مانند فضاهای اطراف حلق، مجاری تنفسی و حتی اطراف مغز راه
پیدا کنند، بسیار بسیار خطرناکند و می ‌توانند موجب انسداد راه‌های تنفسی،
درگیری مغز و مننژیت (التهاب پرده مغز) و درگیری خون و حتی مرگ شوند.

حتی اگر شما به یک آبسه سطحی به موقع رسیدگی نکنید، این عفونت می‌ تواند به بافت‌ های عمقی ‌تر گسترش یابد و دردسرساز شود.

علامت این آبسه‌های خطرناک به طور معمول چیست؟

اولین علامتش تب بالا و بی ‌حالی است. حال عمومی‌ اش خوب نیست و احساس درد، دشواری در بلعیدن غذا و آب، و حتی مشکلات تنفسی دارد. پزشک می ‌تواند این آبسه را احساس کند و تشخیص دهد.

باید چه کار کرد؟

این
مرحله بسیار خطرناک است و باید به موقع به بیمار رسیدگی شود تا بتوان جان
او را نجات داد. در این مرحله بسیار بسیار مهم است که تشخیص داده شود،
عفونت در کدام فضا و در کجا پنهان شده است تا به موقع بتوان از طریق جراحی
به آن رسیدگی کرد و عفونت را تخلیه کرد.

در این مرحله باید فرد در بیمارستان بستری شود و با عمل جراحی، این آبسه و چرک تخلیه گردد.

مصرف آنتی ‌بیوتیک خوراکی بی ‌فایده است. باید در بیمارستان آنتی ‌بیوتیک در وریدهای بیمار تزریق شود.

دندان عقل هم می‌ تواند موجب آبسه و عفونت شود؟

بله،
به طور معمول دندان‌های عقل نیمه نهفته‌ می ‌توانند موجب آبسه شوند. اگر
نیمی از دندان عقل شما در گوشت نهفته است، لثه اطراف آن می‌ تواند روی
دندان را گرفته و میکروب ‌ها در لثه اطراف این دندان جمع شوند و با تحریک این بافت(هنگام گاز گرفتن گوشت
اضافی) ناگهان اطراف دندان ‌عقل آبسه کند، بنابراین در این موارد لازم است
ابتدا با مصرف آنتی‌ بیوتیک مناسب، عفونت اطراف دندان عقل کنترل شده و سپس
دندان عقل از دهان خارج شود.

عفونت اطراف این دندان می‌ تواند موجب درگیری فضاهای عمقی‌ تر هم بشود که خطرناک است.

کسانی که دندان عقل ‌شان را می‌ کشند، روزهای بعد دچار تورم صورت می ‌شوند. آیا این آبسه است؟

خیر،
این تورم پس از جراحی است که از روز دوم پس از جراحی آغاز شده و در روز
سوم تا چهارم به حداکثر اندازه خود می ‌رسد، ولی از روز چهارم باید این
تورم کاهش یابد.

ولی اگر این تورم از روز چهارم به بعد، بدتر شود
و گسترش پیدا کند، نشانه این است که محل جراحی دچار عفونت شده است و باید
درمان‌های لازم انجام شود، ولی به طور معمول اگر جراحی در محیط استریل و
با وسایل استریل انجام شود، عفونتی را در پی نخواهد داشت.

آقای دکتر ممکن است آبسه‌ ها آن ‌قدر وسیع شوند که نیاز به تخلیه بافت و استخوان‌های صورت مانند استخوان گونه و ... باشد؟

به
طور معمول چنین اتفاقی پیش نمی ‌آید و آبسه‌ها موجب درگیری استخوان نمی
‌شوند که نیاز به خارج کردن استخوان باشد، فقط نیاز است محل تجمع چرک
تخلیه شود.

ولی وقتی یک آبسه خیلی قدیمی و مزمن باشد، ممکن است عفونت در
جایی دیگر، قدیمی و مزمن شود. برای مثال ممکن است در استخوان مزمن شود و
موجب از بین رفتن و مرگ استخوان شود که نیاز به خارج کردن بخشی از استخوان
صورت است.

از طرف دیگر به طور معمول این کیست‌های داخل استخوان هستند که با بزرگ شدن، استخوان‌های فک و صورت را تحلیل می دهند.

تومورها
هم می ‌توانند درست مانند کیست‌ها بی ‌سر و صدا، درون استخوان‌ها و بافت‌
های سر و صورت رشد کنند و آن ها را از بین ببرند. در این صورت در یک عکس
‌برداری اتفاقی کشف می ‌شوند.

ولی عفونت‌ها و آبسه‌ها به طور معمول سر و صدای بیشتری دارند و خودشان را با درد و مجرایی باز شده به پوست یا مخاط، نمایان می ‌کنند.

 

آیا ممکن است خطای دندانپزشک، مثلا هنگام عصب‌کشی دندان، موجب آبسه دندانی شود؟ تعلل در درمان ریشه چه طور؟

به
طور معمول این اتفاق خیلی کم پیش می ‌آید، حتی اگر مواد پُر کردنی کانال
ریشه دندان از انتهای ریشه بیرون ‌زدگی داشته باشد کمتر موجب آبسه می
‌شود.

ولی آنچه به طور معمول می ‌تواند موجب آبسه دندانی شود این است
که کسی دندانش نیاز به درمان ریشه داشته باشد و در این امر تعلل کند و
عفونت از انتهای ریشه وارد بافت‌های اطراف ریشه و در نهایت استخوان اطراف
دندان‌ها و مخاط شود. در این هنگام است که آبسه ‌ای در پای دندان پیدا می
‌شود که خیلی از افراد در این هنگام به فکر درمان ریشه دندان و به اصطلاح
عموم "عصب‌کشی" می ‌افتند.