اصلاح سبک زندگی هم بی‌فایده است!

ادامه
توضیحات دکتر فریدون عزیزی، متخصص داخلی و فوق تخصص غدد درون‌ریز و
متابولیسم، استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و رئیس انجمن پیشگیری و
درمان چاقی ایران را در رابطه با چاقی و اصلاح سبک زندگی می خوانیم:

آیا هنوز کشورهای پیشرفته بیشترین آمار مبتلایان به چاقی را دارند؟

این
یک تصور غلط است. امروزه چاقی مفرط در کشورهای پیشرفته زیاد است، ولی
اضافه وزن در کشورهای در حال توسعه یا برابر با کشورهای پیشرفته است و یا
از آنها بیشتر است؛ یعنی می‌توان گفت مجموعه اضافه وزن و چاقی در کشورهای
در حال توسعه و پیشرفته یکسان است، منتها در کشورهای در حال توسعه اضافه
وزن بیشتر است و در کشورهای پیشرفته چاقی مفرط.

کشور ما چطور؟

متأسفانه
هر چه که جلوتر می‌رویم، چاقی در کشور ما هم در حال افزایش است، چون در
کشورهای پیشرفته، مسئله استفاده زیاد از کالری و کم‌تحرکی از 50 ‌سال قبل
شروع شد و در کشور ما از 20 سال پیش. بنابراین اگر سبک زندگی غلط همین طور
پیش برود، 30 سال دیگر ما هم از نظر آمار مبتلایان به چاقی در رده کشورهای
پیشرفته یا حتی بالاتر از آنها خواهیم بود.

تکلیف کسانی که در اثر عوامل ژنتیک به این بیماری مبتلا شده‌اند چیست؟

کسانی
که مسئله ژنتیک دارند به دو دسته تقسیم می‌شوند: گروه اول کسانی هستند که
یک بیماری نادر دارند و از ابتدای زندگی تعداد سلول‌های چاقی در آنها زیاد
است که باید سراغ درمان‌های تهاجمی بروند مثل عمل جراحی. اما اکثر افراد
این طور نیستند، یعنی زمینه ژنتیک چاقی دارند، ولی با رعایت کردن یک سری
از عوامل محیطی و تغییر در سبک زندگی می‌توانند چاقی خود را کنترل کنند.
البته تغییر و اصلاح شیوه زندگی در همه جای دنیا مشکلی است که وجود دارد و
اصلا ساده نیست. در نظر بگیرید مثلا مسواک زدن را فقط صبح انجام می‌دهید و حالا بخواهید شب هم این کار را انجام دهید،
خوب مسلما کار ساده‌ای نیست و کمترین تغییر در شیوه زندگی مسائل عصبی و
روانی زیادی را به همراه دارد که گاهی فرد آن را رها می‌کند.

برای
همین است که ما از افراد دارای چاقی مفرط توقع نداریم که وزن طبیعی خود را
برگردانند، بلکه به آنها توصیه می‌کنیم در یک دوره زمانی، سعی کنند وزن
خود را در یک اندازه مشخص کاهش دهند.

گفتید افراد دارای چاقی مفرط به وزن ایده‌آل برنمی‌گردند. این یعنی به هیچ‌وجه نمی‌توان وزن نرمالی را برای این افراد متصور شد؟

ببینید،
برگشتن به وزن طبیعی برحسب اینکه فرد اضافه وزن داشته باشد یا چاقی درجه
یک یا دو یا سه، متفاوت است. برای کسانی که چاقی مفرط دارند، برگشت به وزن نرمال نزدیک
به صفر است. برای چاقی درجه یک و دو،  1 تا 2 درصد امید به برگشت وجود
دارد و برای مبتلایان به اضافه وزن،‌ 5 تا 20 درصد این احتمال وجود دارد.

الان
خیلی‌ها با استفاده از روش‌های مختلف کاهش وزن از قبیل لاغری موضعی، هر
ماه مقداری از وزن خود را از دست می‌دهند. شما می‌گویید این کاهش وزن هم
برگشت‌پذیر است؟

صد در صد. اصولا این روند در کشورهای غربی
زیاد است که افراد با روش‌های مختلف ابداع شده مثل استفاده از انواع
گوشواره‌های لاغری، کمربندهای لاغری و انواع دستگاه‌های ماساژ که از نظر
ما پایه علمی هم ندارند، سعی در کاهش وزن می‌کنند، اما بعد از 5 تا 6 ماه،
وزن کاهش یافته برمی‌گردد و یا حتی بیشتر می‌شود.

پس با توجه به برگشت‌پذیر بودن چاقی می‌توانیم بگوییم که این بیماری درمان نسبی دارد نه مطلق؟

همین‌طور
است، البته اگر انگیزه قوی در فرد وجود داشته باشد، بعضی از افراد
می‌توانند به وزن طبیعی برگردند و آن را نگه دارند. برای همین است که ما
می‌گوییم اگر کسی چاقی مفرط داشته باشد و بتواند در عرض 6 ماه 10درصد وزنش
را کم کند و آن را نگه دارد،  این یک موفقیت است. اگر هم این روند تا 3سال
ثابت بماند، فرد تقریبا موفق بوده است.

ما تمام رژیم‌های سفت و سختی
را که مثلا باعث می‌شوند فرد در عرض یک ماه، 5 تا 6 کیلو وزن کم کند را
مطرود می‌دانیم، چون بیشتر افراد با اضافه وزن بیشتری مجددا به چاقی
برمی‌گردند.

به هر حال برای افراد دارای چاقی مفرط هم هرچند درمان
قطعی وجود ندارد، ولی روش‌های درمانی در مورد این افراد کاملا کنار گذاشته
نشده‌اند. به این روش‌ها اشاره می‌کنید؟

ببینید، برای درمان چاقی و
در بررسی افرادی که اضافه وزن و چاقی دارند، ما سه مسئله را در نظر
می‌گیریم؛ BMI، اندازه دور کمر و عوارض و بیماری‌‌های مرتبط. چون نحوه
برخورد ما با کسانی که چاقی مفرط دارند با کسانی که اضافه وزن دارند،
متفاوت است.

یعنی برای کسانی که بیماری همراه مثل بیماری‌ قلبی ، دیابت و ... ندارند، با توصیه رژیم غذایی مناسب و فعالیت بدنی کافی او
را به سمت وزن کمتر سوق می‌دهیم، اما در مورد کسی که چاقی مفرط دارد و
دچار فشار خون بالا یا سکته قلبی شده، درمان‌های شدیدتری داریم.

ولی پیشنهاد شما برای همه گروه‌ها یکی است: اصلاح سبک زندگی. اینطور نیست؟

بله
همینطور است. البته این روش در کسانی امکان‌پذیر است که ما بتوانیم در
آنها انگیزه ایجاد کنیم، چون بدون ایجاد انگیزه، هیچ روشی مؤثر نیست،
بنابراین تغییرات و همراه‌شدن یک روان‌شناس در طول دوره درمان اولین کار
است.

منظورتان از درمان‌های شدیدتر در افراد با چاقی مفرط چیست؟

خوب
ما به هیچ‌وجه نمی‌توانیم در عرض 3 تا 6 ماه در این افراد کاهش وزن ایجاد
کنیم، بنابراین باید وارد درمان‌های دارویی شویم. البته خیلی از افراد
باور غلطی نسبت به این داروها دارند و باید بدانند که این داروها تا زمانی
که مصرف بشوند، مؤثرند ولی وقتی که قطع شوند تاثیر خود را کاملا از دست
می‌دهند، حتی داروهای بسیار گران.

بنابراین این داروها به کسانی
توصیه می‌شود که چاقی مفرط دارند؛ چون ثابت شده همین 5 تا 6 کیلو وزن
کم‌کردن موقتی هم باعث کاهش فشار خون می‌شود، ابتلا به دیابت را کم می‌کند و چربی خون را پایین می‌آورد.

پس این افراد باید مدت مدیدی این داروها را مصرف کنند؟

بله،
مگر اینکه با قطع دارو شیوه زندگی خود را هم تغییر دهند. البته ناگفته
نماند تجربیات ما در مصرف داروهای جدید نشان می‌دهد تاثیر آنها بیش از 2
تا 3 سال نیست و ما نمی‌دانیم که بعد از این مدت تاثیرشان ماندگار خواهد
بود یا نه، و عوارض خواهند داشت یا نه.

خوب برای افرادی که چاقی درجه دو یا سه دارند، چه پیشنهادی دارید؟

در
این افراد بعد از کار اولیه که برای تغییر شیوه زندگی می‌کنیم که در بیشتر
موارد هم بی‌فایده است، ناچاریم به سراغ درمان‌های جراحی برویم؛ چون طول
عمر این افراد به‌دلیل ابتلا به بیماری‌های مختلف کوتاه است.

امروزه
با پیشرفت‌هایی که در عرصه جراحی ایجاد شده، به‌نظر می‌رسد که این روش‌ها
دارای عوارض کمتری هستند. تا 40 سال پیش، تنها کاری که برای این افراد 
انجام می شد این بود که مقداری از روده‌ها را از مسیر جذب مواد غذایی کنار
می‌گذاشتند و یا معده را به قسمت انتهایی روده می‌چسباندند؛ یعنی همان عمل
بای‌پس(bypass) که با این کار حتی مواد غذایی مفید هم جذب نمی‌شدند و
نتیجه آن ابتلا به بیماری‌های کبدی و گوارشی بود.

برای
همین، امروزه سعی می کنند از طریق روش‌های مختلف مثل آندوسکوپی، معده را
کوچک کنند. چون بیهوش‌کردن این افراد هم حتی خطرناک است.

البته توجه
کنید چاقی یک چرخه معیوب بیماری جسمی و روانی است و خیلی از افراد تمایلی
به کاهش مصرف مواد غذایی ندارند و حتی بعد از این اعمال جراحی هم زیاد
خوشحال نیستند و ممکن است بعد از عمل دچار مشکلات روانی شوند.

برای
همین است که تأکید می‌کنم انجام عمل جراحی احتیاج به بررسی‌های عمیق ژنتیک
خانوادگی و روانی دارد تا مناسب‌بودن فرد برای عمل جراحی کاملا مشخص شود.